Psikolojik Testler

Psikolojik testler psikiyatrik muayenenin ya da psikolojik değerlendirmenin bir parçasıdır. Zekâ testleri; kişilik testleri; projektif testler; depresyon testi, sosyal fobi testi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu testi, dissosiyatif semptomlar değerlendirme testi gibi değerlendirmede kullandığımız bir çok test mevcuttur.

Psikolojik Testler nasıl uygulanır?

Bu testlerin bir kısmı hasta ya da danışan tarafından kâğıt kalem usulü doldurulup daha sonra değerlendirmesi yapılan testlerdir. Bir kısmı da psikolog tarafından soru cevap ya da bazı test materyalleri kullanılarak yapılan testlerdir. Örneğin projektif testlerden olan Rorschach ya da mürekkep lekesi testinde farklı şekillerde yorumlanabilecek bazı görseller hastaya gösterilir ve yorumlaması istenir. Minnesota Çok yönlü Kişilik Envanteri (MMPI) gibi testlerde de evet ya da hayır cevap seçenekleri olan yüzlerce soru sorulur. Özellikle projektif testlerin değerlendirilmesi eğitim ve tecrübe gerektirir.

İnternetteki psikolojik testlerle tanı konulabilir mi?

İnternette sıkça karşılaşacağınız “panik atak testi” tarzındaki testler ise basitçe sınıflandırma sisteminde yer alan belirtilerin alt alta yazılmasıyla oluşturulan kontrol listesi (check list) tarzında testlerdir. İncelediğim kadarıyla internette yer alan bu testlerin çoğu sizde bazı semptomların olup olmadığını üstünkörü değerlendiren testlerdir. Kendi kendine tanı koymak için asla kullanılmamalıdır. Psikiyatrist bir belirtinin yalnızca var olup olmadığıyla değil belirtinin şiddeti, ne kadar zamandır var olduğu, hangi koşullarda ortaya çıktığı, işlevselliği ne kadar etkilediği, ruhsal belirtilerin ortaya çıkmasıyla zamansal olarak ilişkili diğer bedensel yakınmalarınızın varlığı ve daha bir çok faktörle birlikte bir semptomu ele alarak değerlendirme yapacaktır.

Psikolojik testler gereğinden fazla mı kullanılıyor?

Semptom tarama envanteri tarzında bazı testler hastanın hızlı bir şekilde kapsamlı değerlendirmesi için kullanılabilir. Maalesef devlet hastanelerinde ya da SGK anlaşmalı bazı psikiyatri merkezlerinde performans uygulaması nedeniyle psikolojik testler gereğinden fazla uygulanmaktadır. Örneğin psikiyatrist muayenesinde hastanın hafif orta ya da ağır zekâ geriliği olduğunu çok basit bazı sorularla değerlendirebilir ve tanı koymak için zekâ testi yaptırmasına gerek yoktur. Genellikle maluliyet ya da özürlülük gibi bir heyet raporu gerekli olduğunda hastanın daha objektif ve rakamsal bir IQ değeri belirtilmek zorunda olduğundan muayene ile tanı konsa da zekâ testi yaptırılabilir.

Çocuğun ne kadar zeki olduğu anlamak için zeka testi yaptırmak

Kimi zaman herhangi bir hastalığı olmayan kişiler de psikolojik test talep edebiliyorlar. Örneğin bir ebeveyn çocuğunun ne kadar zeki olduğunu öğrenmek için psikolojik test isteyebiliyor. Bu gibi bir durumda öncelikle bu ebeveynle bu testin sonucu hakkındaki beklentilerini ve test sonucunun çocukları üzerindeki etkisini konuşmanın doğru olduğunu düşünüyorum. Benim oğlum kızımın IQ’su 140 çıktı diye övünmekte bir mahsur olmayabilir eğer bunu çocuğun önünde yapmıyorsanız. Çocuk ben zaten çok zekiyim çalışmama gerek yok diyebilir. Birçok dahi düzeyinde zeki insan zekasını kullanmadığı ya da yanlış yerde kullandığı için hiç de parlak bir yaşam sürmeyebiliyor. Zekâdan çok daha önemli faktörler hayatta başarıyı belirliyor. Eğer zeka testi sonucuna göre çocuk özel bir eğitim imkanına kavuşacaksa elbette bu durumda testin uygulanmasında fayda var.

Bilimsel araştırmalarda psikolojik test kullanılması

Psikolojik testler sıklıkla psikiyatrik ve psikolojik araştırmalarda niceliksel ve karşılaştırılabilir veri elde etmek amacıyla kullanılırlar. Tedavinin sonuçlarının niceliksel olarak değerlendirilmesi amacıyla da izlemde kullanılabilirler. İnternette ücret karşılığı pazarlanan bazı testler ise sizde bir şeylerin yolunda gidip gitmediği ile fikir verse de tanı koymada hiçbir faydası olmayabilir. Bir psikolojik testte belirli bir puanın üzerinde alındığında bir tanının konulma olasılığını söyleyen bilimsel çalışmalarda altın standard olarak deneyimli psikiyatristin görüşüyle karşılaştırma yapılır. Buradan şu anlamı da çıkarmak mümkündür, eğer bir testin maliyeti bir psikiyatristle yüz yüze görüşmenin maliyetinden daha fazla ya da eşit ise bu testi yaptırmak anlamsızdır.

Tarama amaçlı psikolojik test kullanılması

Testler kimi zaman bir hastalığın var olma olasılığını anlamak amacıyla tarama amaçlı olarak da kullanılır. Şu beş belirtiden ikisi varsa bir psikiyatristle görüşmenizde fayda var denilir. Bu tür tarama amaçlı testler psikiyatrik hastalıkların toplumda ya da belirli bir grupta var olma olasılıklarını araştırmak amacıyla kullanılırlar.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısı için Moxo Dikkat Testi

Ben DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) tanısı için test kullanmayı çoğu zaman gerekli görmüyorum. Test sonuçlarında düşük de olsa yanlış pozitif (bozukluk olmadığı halde bozukluk tanısı konulması) ve yanlış negatif (DEHB olduğu halde test ortamında çok iyi performans göstererek tanı almayanlar) olasılığının olması da benim test kullanmama gerekçelerimden birisidir. Ancak bazen hastalar tanımı doğrulamak için daha objektif bir yöntem olup olmadığını soruyorlar. Bu gibi durumda eğer isterlerse test alabileceklerini söylüyorum. Objektif bir test ile doğrulandığında hastanın ilaç tedavisini daha istekli olarak kullandığını görüyorum. Eğer DEHB için test yaptırmak istiyorsanız İzmir’de Psikoaktif Psikoterapi Merkezi’nde MOXO dikkat testi yapılmaktadır.